Veilig openbaar vervoer

Iedereen moet zich veilig voelen wanneer hij per bus, tram, metro en trein reist. Daarom heeft de overheid een nationale strategie opgesteld om de veiligheid te verbeteren, samen met alle partijen in de sector van het openbaar vervoer. Vervoerders, vakbonden, politie, provincies en grootstedelijke regios zijn allemaal nauw betrokken bij de uitvoering van deze alomvattende strategie. De overheid stelt ook veiligheidsnormen vast voor materialen en infrastructuur.

Agressief gedrag aanpakken

Geweld op het openbaar vervoer of op stations kan een blijvende impact hebben op slachtoffers. Het uitgebreide actieprogramma voor sociale veiligheid is bedoeld om dit soort criminaliteit te bestrijden.

Actieprogramma sociale veiligheid

Dit programma werd in oktober 2016 gelanceerd door de centrale overheid, transportbedrijven, vakbonden, de politie en subnationale autoriteiten. Deze partijen werken nauw samen om passagiers zich veiliger te laten voelen en het aantal incidenten te verminderen. Manieren om dit te doen zijn:

minder contant geld in bussen houden (meer kaartbetalingen);
bodycams gebruiken;
speciale handhavingsfunctionarissen hebben die voor verschillende vervoerders werken;
personeel aanmoedigen om incidenten te melden.

Maatregelen om agressief gedrag op het spoorwegnet te bestrijden

De regering vindt het van vitaal belang dat personeel en passagiers zich veilig voelen in het openbaar vervoer. De afgelopen jaren hebben de rijksoverheid, de Nederlandse Spoorwegen (NS), ProRail en vakbonden overeenstemming bereikt over maatregelen ter bestrijding van agressief gedrag. Waaronder:

verdubbeling van het aantal treinpersoneel op risicovolle lijnen (wanneer er een meer dan gemiddelde incidentie van agressief gedrag is) en op risicovolle tijden;
het gebruik van CCTV op stations vergroten, waardoor het gemakkelijker wordt om overtreders te identificeren en te vervolgen die schermen installeren op een aantal stations, zodat mensen kunnen zien dat er CCTV aanwezig is;
CCTV installeren op treinen;
het installeren van barrières die alleen kunnen worden geopend met een OV-chipkaart, omdat dit het ontduiken van tarieven moeilijker maakt;
zorgen voor nauwere samenwerking tussen NS en politie;
het opleggen van tijdelijke stationverboden aan mensen die voortdurend overlast veroorzaken;
boetes ter plaatse invoeren;
na 22.00 uur extra personeel of extra geleiders op treinen zetten;
verbetering van de stationsveiligheid, vooral in de periode onmiddellijk nadat de barrières van de OV-chipkaart zijn geïnstalleerd;
het invoeren van innovatieve maatregelen, zoals een app voor het snel opleggen van boetes;
praktische voorzieningen treffen voor zorg en onderdak voor kwetsbare mensen die overlast veroorzaken. Het ministerie van VWS en het ministerie van Justitie en Veiligheid nemen hierin het voortouw, in samenwerking met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Veiligheid op en rond de sporen

De rijksoverheid werkt samen met verschillende partners om de veiligheid op en rond de sporen te verbeteren. Ze hebben bijvoorbeeld het nieuwe digitale Europese railverkeersbeheersysteem (ERTMS) aangenomen en veiligheidsmaatregelen getroffen bij overwegen.

Veilige overwegen

Bij hun inspanningen om de veiligheid op overwegen te verbeteren, richten de rijksoverheid en ProRail zich in eerste instantie op overwegen met het hoogste risico.

Deze aanpak is uiteengezet in:

het National Level Crossings Improvement Program (LVO), dat loopt van 2014 tot 2018;
het Passively Protected Crossings-programma. Onder dit programma worden alle openbaar toegankelijke overwegen met alleen passieve bescherming verwijderd of actief beschermd.

De centrale overheid heeft € 50 miljoen extra gereserveerd om de veiligheid van overweg te verbeteren. Dit komt bovenop de budgetten voor de twee bovenstaande programmas. De extra middelen zijn bedoeld om de gevaarlijkste overwegen veilig te maken en om overwegen op privéterrein te verbeteren.

Overgangen verbeteren

Het Rijk en ProRail hebben al veel overwegen verbeterd, in samenwerking met gemeenten, provincies, wegbeheerders en andere relevante partijen. Dit heeft overwegovergangen veiliger gemaakt en de stroom van trein- en wegverkeer verbeterd. De overheid kijkt vooral naar algemene maatregelen die op meerdere locaties kunnen worden toegepast, zoals maatregelen om ervoor te zorgen dat barrières voor een kortere periode worden gesloten. Wegbeheerders - zoals provincies en gemeenten - kunnen ook vragen dat maatregelen op maat worden genomen voor bepaalde overwegen.

Bij spoorwegovergangen spelen veiligheid en gemak van oversteken (afsluitingsperioden van barrières) een cruciale rol. Om de veiligheid te verbeteren, kan de weg worden uitgerust met een extra centrale verdeler. Dit zorgt ervoor dat automobilisten voorzichtiger rijden als ze de overweg naderen. Mogelijk zijn ook maatregelen nodig om het oversteken te vergemakkelijken. De wegbeheerder draagt meestal een deel van de kosten.

Bij wijzigingen aan openbaar toegankelijke overwegen houdt ProRail rekening met voetgangers, fietsers en ruiters. Om de grootst mogelijke transparantie te waarborgen bij het beschouwen van de belangen van veiligheid en die van recreatieve gebruikers, zijn er afspraken gemaakt met ProRail en relevante organisaties. Deze overeenkomsten vormen de basis voor het verminderen van het aantal passief beschermde overwegen, in het belang van recreatieve gebruikers.

Nieuw ERTMS veiligheidssysteem

Een andere maatregel die is aangenomen, is een nieuw, digitaal veiligheidssysteem voor sporen: het European Rail Traffic Management System (ERTMS). Een kenmerk van ERTMS is dat het ervoor zorgt dat treinen de snelheidslimiet niet kunnen overschrijden. Het systeem schakelt ook indien nodig automatisch de remmen in. En omdat het pan-Europees is, kunnen treinen internationale grenzen overschrijden zonder de noodzaak om over te schakelen naar een nieuw systeem. Uitrol is gestart in 2016. Lees meer over ERTMS.

Voorkomen dat treinen stopsignalen passeren

Om te voorkomen dat treinen stoplichten passeren, zijn de volgende maatregelen overeengekomen als onderdeel van het stopseinverbeteringsprogramma:

Verdere uitrol van de verbeterde versie van het ATP-systeem (Automatic Train Protection). Dit systeem stopt automatisch treinen bij stopsignalen. Het is vooral effectief bij lage snelheden.
Implementatie van het ORBIT-waarschuwingssysteem. Dit systeem waarschuwt bestuurders als ze een stopsignaal te snel naderen.
Aanscherping van de remregel, waarbij bestuurders krachtiger moeten remmen om te voorkomen dat het ATP-systeem in werking treedt.

Zelfmoord voorkomen

Elk jaar nemen ongeveer 200 mensen hun leven op het circuit. Elke zelfmoord is een persoonlijke tragedie, met een verwoestende impact op de familie en vrienden van de persoon, het treinpersoneel, passagiers en andere mensen ter plaatse. De spoorwegsector en het ministerie van Infrastructuur en Waterbeheer willen er alles aan doen om zelfmoorden te voorkomen. Daarom heeft ProRail een programma van maatregelen ontwikkeld, met een focus op locaties waar veel zelfmoorden voorkomen. Op deze plekken zijn hekken, anti-doorlaatroosters en bewegingssensorverlichting geïnstalleerd. Er zijn ook borden aangebracht met de 113-hotline voor het voorkomen van zelfmoordpreventie. Het programma is gestart in 2017 en loopt tot 2021.

Veiligheid bewaken

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) bewaakt de veiligheid van treinpassagiers en personeel. Soms moeten aanvullende maatregelen worden getroffen om de netwerkveiligheid te waarborgen. Als dit het geval is, geeft de ILT een veiligheidswaarschuwing waarin staat welke maatregelen nodig zijn.

De ILT houdt ook toezicht op het vervoer van gevaarlijke stoffen per spoor, dat aan bepaalde veiligheidseisen moet voldoen, en dwingt de verplichte registratie van gevaarlijke stoffen af. Als zich een incident voordoet en gevaarlijke stoffen vrijkomen, informeert de betreffende veiligheidsregio de omwonenden via het NL-Alert-systeem. Door middel van verplichte registratie hebben de hulpdiensten binnen 15 minuten na het optreden van een incident informatie over de betreffende stoffen.