Vrijheidsstraffen kunnen alleen worden opgelegd aan volwassenen die een misdrijf hebben begaan. Ze dienen hun straf uit in een gevangenis of huis van bewaring.
Bepaal de gevangenisstraf
Een bepaalde gevangenisstraf kan gelden voor een periode van één dag tot dertig jaar. De strafrechtelijke autoriteiten rekenen een gevangenisstraf van een maand altijd als dertig dagen, ongeacht het werkelijke aantal dagen in de maand waarin iemand gevangen zit. Dit betekent dat een gevangenisstraf van een jaar 360 in plaats van 365 dagen duurt. Personen die zijn veroordeeld tot een bepaalde gevangenisstraf kunnen in aanmerking komen voor vrijlating.
Levenslange gevangenisstraf
In Nederland betekent levenslange gevangenisstraf echt gevangenisstraf voor de rest van je leven. Iemand die tot levenslange gevangenisstraf is veroordeeld, kan alleen worden vrijgelaten als de koning hem gratie verleent. Er zijn momenteel ongeveer 30 gevangenen in Nederland die levenslange gevangenisstraffen hebben.
Geen recht op uitkering
Gevangenen hebben geen recht op uitkeringen. Voormalige gevangenen kunnen na hun vrijlating opnieuw een uitkering ontvangen.
Soorten gevangenissen
Nederland heeft verschillende soorten gevangenissen. Personen die in voorlopige hechtenis worden gehouden, worden in een huis van bewaring geplaatst. Degenen die door een rechtbank zijn veroordeeld, worden vastgehouden in een gevangenis.
Of een gevangene in een huis van bewaring wordt geplaatst of een gevangenis hangt af van twee dingen:
- de lengte van de vrijheidsstraf;
- het risico van vluchten en het risico voor de samenleving.
De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) voert de zinnen uit.
Intrekking van paspoort na veroordeling
Als een persoon wordt veroordeeld tot zes maanden of meer in de gevangenis, kan het Openbaar Ministerie vragen dat zijn paspoort wordt ingetrokken om te voorkomen dat de dader niet naar het buitenland kan om de straf niet uit te zitten. Er is een wetsvoorstel ingediend waarmee paspoorten kunnen worden ingetrokken voor straffen van vier maanden of meer.
Medische zorg tijdens detentie
Gevangenen hebben recht op medische zorg tijdens hun verblijf in een gevangenisinstelling. Het ministerie van Veiligheid en Justitie betaalt de daaruit voortvloeiende kosten via een collectieve verzekeringsregeling.
De ziektekostenverzekering loopt door tijdens detentie, maar gedetineerden hoeven er geen gebruik van te maken. Hierdoor betalen ze geen zorgbijdragen en ontvangen ze ook geen zorgtoeslag.
Daders dragen bij in de kosten van strafprocedures en slachtofferhulp
Daders zullen een deel van de kosten moeten betalen die het gevolg zijn van het misdrijf dat ze hebben begaan. Dit omvat de kosten van onderzoek, vervolging en berechting en slachtofferhulp. Hiertoe is een wetsvoorstel ingediend en de wetgeving zal naar verwachting op 1 juli 2017 in werking treden.
Strengere straffen voor geweldsdelicten onder invloed van drugs of alcohol
De regering heeft een wetsvoorstel ingediend om de straf te verhogen voor geweldsdelicten die zijn gepleegd onder invloed van drugs of alcohol. Een test zou worden gebruikt om te bepalen of de persoon in kwestie drugs of alcohol had gebruikt. Personen die worden verdacht van mishandeling, ernstige mishandeling of straatgeweld zouden verplicht zijn om de test te doen. Het parlement moet het wetsvoorstel nog goedkeuren.
Overheidsplannen voor bezuinigingsmaatregelen in gevangenissen
De regering is van plan de kosten van het gevangenissysteem te verlagen en bezuinigingsmaatregelen te treffen, waarvan de belangrijkste punten zijn:
- Tegen 2018 zal meer dan de helft van alle gevangenen in gedeelde cellen worden gehuisvest. Dit is twee keer zoveel als nu.
- Avond- en weekendprogrammas (met extra activiteiten) worden voor de meeste gedetineerden stopgezet.
- Gevangenisprogrammas die gevangenen helpen zich opnieuw in de samenleving te integreren, zullen worden stopgezet.
- Het re-integratieverlof moet ook worden beëindigd. Dit was verlof tegen het einde van de straf om gevangenen in staat te stellen zich opnieuw aan te passen aan de samenleving. Incidenteel verlof (om een begrafenis bij te wonen of iemand in het ziekenhuis te bezoeken) blijft toegestaan.
- Tegen het einde van hun straf kunnen gevangenen in aanmerking komen voor elektronische detentie.
- 19 gevangenissen worden gesloten.
Al deze maatregelen zijn vastgelegd in het masterplan voor bewaarinstellingen 2013-2018 en zullen een besparing opleveren van € 270 miljoen. Het kabinet heeft het plan goedgekeurd, maar het moet nog worden goedgekeurd door het parlement.