Sinds 1848 heeft de grondwet bepaald dat de vorst onschendbaar is. Dit betekent dat de vorst politiek neutraal is en de ministers verantwoording verschuldigd zijn aan het parlement voor het overheidsbeleid.
De ministers zijn ook politiek verantwoordelijk voor wat de vorst zegt en doet. Als staatshoofd ondertekent de vorst samen nieuwe parlementaire besluiten. Hij / zij draagt ook bij aan de vorming van nieuwe regeringen. Bovendien is de vorst president van de Raad van State en geeft hij elk jaar de speech van de troon bij de opening van de parlementaire zitting.
Samenhangende rol
De vorst verbindt mensen en bevolkingsgroepen samen en ondersteunt de activiteiten van personen en organisaties die een samenhangende rol in de samenleving spelen. Als zodanig is de vorst onpartijdig. Dit draagt bij aan sociale stabiliteit, continuïteit en vooruitgang in het land. Hij / zij drukt de gevoelens van de mensen uit op momenten van vreugde en verdriet.
Representatieve rol
De vorst vertegenwoordigt het Koninkrijk der Nederlanden in binnen- en buitenland. Elk jaar brengt hij staatsbezoeken aan het buitenland en ontvangt hij buitenlandse staatshoofden en regeringsleiders die Nederland bezoeken.
Bemoedigende rol
De vorst bezoekt regelmatig conferenties, vergaderingen, feesten, herdenkingsplechtigheden en andere officiële evenementen. Hij besteedt aandacht aan positieve initiatieven in de samenleving en ondersteunt waardevolle trends en activiteiten.