Diplomaten die hun land in het buitenland vertegenwoordigen, genieten diplomatieke immuniteit. Dit beschermt hen tegen vervolging in de ontvangende staat gedurende de gehele periode waarin zij hun diplomatieke functie bekleden.
Internationale overeenkomsten over diplomatieke immuniteit
De internationale overeenkomsten over diplomatieke immuniteit zijn te vinden in het Verdrag van Wenen inzake diplomatieke betrekkingen. Het is de ontvangende staat bijvoorbeeld niet toegestaan diplomaten te vervolgen en deze te beschermen, samen met hun families en eigendommen. Het hoofddoel van de Conventie is om diplomaten in staat te stellen hun werk zonder hinder in de ontvangende staat uit te voeren. Ze kunnen dit alleen doen als ze geen enkel risico lopen op represailles van de regering van laatstgenoemde staat.
Deze overeenkomsten zijn van vitaal belang voor internationale betrekkingen. Diplomaten proberen ervoor te zorgen dat de betrekkingen tussen landen zo soepel mogelijk verlopen. Dit betekent soms dat ze moeilijke kwesties op een directe manier moeten aankaarten. Daarbij houden ze rekening met lokale gebruiken en gevoeligheden om ervoor te zorgen dat hun inspanningen het maximale effect bereiken.
Het Verdrag van Wenen stelt Nederlandse diplomaten in staat om de belangen van Nederlandse burgers en bedrijven in het buitenland zo effectief mogelijk na te streven, zelfs wanneer er twijfel bestaat over de rechtszekerheid. Nederlandse diplomaten kunnen hun invloed ook gebruiken om ontvangende staten te herinneren aan hun internationale verplichtingen, bijvoorbeeld om te voldoen aan mensenrechten.
Diplomatieke immuniteit: een tweerichtingsverkeer
Diplomatieke immuniteit werkt alleen als elk land, inclusief het onze, zich aan de regels houdt. De manier waarop Nederland met buitenlandse diplomaten omgaat, heeft invloed op de manier waarop andere landen omgaan met onze diplomaten. We moeten buitenlandse diplomaten in Nederland met hetzelfde respect en volgens dezelfde normen behandelen die we van anderen in het buitenland verwachten.
Diplomatieke immuniteit: geen carte blanche voor wangedrag
Het Verdrag van Wenen geeft diplomaten geen carte blanche voor wangedrag. Diplomatieke immuniteit plaatst diplomaten niet boven de wet en diplomaten zijn verplicht zich te gedragen in overeenstemming met de wetten van de ontvangende staat. In geval van wangedrag heeft echter alleen de zendstaat de bevoegdheid om actie te ondernemen, bijvoorbeeld door de diplomaat terug te roepen of af te zien van zijn / haar diplomatieke immuniteit.
Lang geleden dienden diplomaten als een vorm van garantie voor het goede gedrag van de zendstaat. Als die staat zich niet correct zou gedragen, zou zijn diplomaat verantwoordelijk worden gehouden. Soms kunnen de gevolgen zelfs fataal zijn. Tegenwoordig geldt het tegenovergestelde: als een diplomaat de wet overtreedt, ligt de verantwoordelijkheid in de eerste plaats bij de zendstaat.
Internationale overeenkomsten blijven onmisbaar
Internationale overeenkomsten over diplomatieke immuniteit blijven onmisbaar. Diplomaten zijn de persoonlijke vertegenwoordigers van hun landen en kunnen daarom het doelwit zijn van irritatie, agressie of zelfs ongebreidelde haat, bijvoorbeeld wanneer de ontvangende staat het niet eens is met het beleid van de verzendende staat. Over de hele wereld doen zich dagelijks zaken voor waarbij diplomaten en vertegenwoordigers van internationale organisaties internationale rechtsbescherming nodig hebben.
Gelukkig worden Nederlandse diplomaten tegenwoordig zelden het slachtoffer van terrorisme of andere gewelddadige aanvallen. Een tragische uitzondering was de moord op de eerste secretaris van de Nederlandse ambassade in Tunis in 1991. Maar er zijn ook enkele close calls geweest, waarbij Nederlandse diplomaten gegijzeld zijn, mishandeld of ternauwernood ontsnapt door bomexplosies of geweervuur.